به نقل از «ایسکانیوز»

نظام آموزشی ایران با روحیه تحقیق و پژوهش منافات دارد/ ۹۰درصد دانشجویان مشکل دسترسی به اطلاعات دارند

تاریخ انتشار: ۲۸ آذر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۱۶۶۶۶۹

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، پژوهش، یکی از اموری است که در ایران با چالش‌های بسیاری روبرو بوده و با توجه به نیاز دولت به کمک دانشگاه‌ها در شرایط تحریم، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در این شرایط بررسی و مقایسه شیوه‌های پژوهش در کشورهای توسعه‌یافته با روش‌های داخلی می‌تواند چراغ راهی برای بهبود کیفیت پژوهش‌های در ایران باشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

عضو پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف و مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در گفت‌وگو با ایسکانیوز، چالش‌های پژوهش در کشور را بررسی کرد. بهرام صلواتی که خود در ایتالیا و آلمان تحصیل کرده، تأمین امنیت اقتصادی پژوهشگران را مهم‌ترین شاخص در کیفیت بالای پژوهش‌های خارج از کشور می‌داند. ماحصل گفت‌وگوی ایسکانیوز با عضو پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف را در ادامه می‌خوانید:

آیا پژوهش به‌معنای صحیح توسط محققان و پژوهشگران در کشور انجام می‌شود؟

پژوهش این نیست که فقط در تحصیلات تکمیلی آن را دنبال کنیم و به یکباره از پژوهشگران یا به‌عبارت بهتر از دانشگاه‌های خود که سوخت اصلی موتور پژوهشی کشور را تأمین می‌کنند، بخواهیم پژوهش‌های حرفه‌ای انجام دهند. از نظر متدولوژی (روش‌شناسی)، پژوهش باید از آموزش و پرورش پیگیری شود. البته برمبنای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، تغییراتی در نظام آموزش و پرورش ایجاد شده است، به‌طور مثال امتحانات در مقطع ابتدایی حذف شده تا بچه‌ها فارغ از دغدغه نمره، مهارت‌های کلیدی و پایه‌ای را در سنین پایین آموزش ببینند.

مشکل اصلی از مقاطع بالاتر به‌ویژه مقطع متوسطه دوم شروع می‌شود که دانش‌آموزان فاصله کمی با ورود به دانشگاه دارند. سیستم ارزیابی در نظام آموزشی ایران، نقطه‌ای است؛ به این معنا که امتحان یا کنکوری تعریف می‌کنیم، اگر افراد نمره قبولی بگیرند، وارد مرحله بعدی خواهند شد و اگر در آن نقطه متوقف شوند، به موفقیت نمی‌رسند و اجازه حضور در مرحله بعدی را نمی‌گیرند. این اتفاق با روحیه تحقیق و پژوهش، منافات دارد.

پژوهش فرایندمحور است و ابتدا باید دانش‌آموزان روش صحیح تحقیق را آموزش ببینند. درست است که در نهایت، نتایج برای ما اهمیت دارند و تأثیرگذار هستند؛ اما باید فرایند پژوهش را به دانش‌آموزان آموزش دهیم. پژوهش‌های اصیل به صبوری نیاز دارد؛ چراکه پژوهشگر باید از چند ماه تا چند سال را صرف پژوهش کرده و متد و روش درست را فارغ از نتیجه پیگیری کند.

یکی از نقدهای وارد شده به نظام آموزشی، شیوه ارزیابی داوطلبان ورود به دانشگاه با کنکور سراسری است. آیا در چنین شیوه‌ای می‌توان سنجش درستی از توانایی‌های حدود یک میلیون داوطلب با استعدادهای متفاوت داشت؟

ایراد سیستم کنکور این است که باعث می‌شود دانش‌آموزان تستی و کنکوری بار بیایند. وقتی قرار باشد داوطلب برای هر تست بین 30 ثانیه تا یک دقیقه وقت بگذارد و بلافاصله وارد تست دیگری شود که دنیای کاملاً متفاوتی دارد، پیام نادرستی به دانش‌آموز منتقل می‌کند؛ «سریع پاسخ بده و فارغ از درست یا غلط بودن نتیجه، به‌سراغ تست بعدی برو.»

مهم‌ترین معضل و مشکل ما این است که دانش‌آموزان را با ذهن تستی و کنکوری وارد دانشگاه می‌کنیم؛ اما در دانشگاه، انتظار داریم دانشجو برای انجام پایان‌نامه یا نگارش مقاله، 6 ماه تا یک سال وقت بگذارد. ماهیت ذهن تستی دانش‌آموز با پژوهش دانشجویی بسیار متفاوت بوده و سیستم آموزش و پرورش و در نتیجه ورود به دانشگاه نیز دچار مشکل است.

اصلی‌ترین موضوع در پژوهش، روش تحقیق است. در بسیاری از دروس رشته‌های فنی و مهندسی به‌ویژه در مقطع کارشناسی - رشته‌هایی که معمولاً توسط دانش‌آموزان برتر انتخاب می‌شود - روش تحقیق چندان جدی گرفته نمی‌شود. وقتی دانشجویان وارد مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری می‌شوند، عملاً فرصت بسیار کمی دارند که بخواهند هم آموزش ببینند و هم به‌صورت همزمان تحقیق کنند.

در واقع باید تلاش کنیم تحقیق و پژوهش را در مقاطع کارشناسی جدی بگیریم. بسیاری اوقات در کلاس‌های دانشگاه با دانشجویانی روبرو می‌شوم که در مقطع کارشناسی، مواجهه و برخوردی با درسی به نام «روش تحقیق» نداشته‌اند.

ریشه مشکل بی‌توجهی به آموزش شیوه تحقیق در کجاست؟

اگر بخواهیم مسئله را کلان‌تر در نظر بگیریم، مشکل همان مشکل تاریخی ارتباط دانشگاه با صنعت است. در واقع نکته کلیدی این است که صنایع و واحدهای تولیدی ما بیشتر در عصر صنعتی یا پساصنعتی مانده‌اند. به‌طور مثال بحث اقتصاد دانش‌بنیان به‌تازگی در کشور ما مطرح شده و به‌دنبال آن هستیم که به سمت اقتصاد دانش‌بنیان حرکت کنیم. مهم‌ترین ویژگی اقتصاد دانش‌بنیان این است که سهم دانشگران یا پژوهشگران و به‌طور کلی دانش و سرمایه‌های دانشی مورد توجه بیشتری قرار گیرد؛ اما این موضوع هنوز در صنعت ما نهادینه نشده است.

هنوز صنایع یا به‌عبارت بهتر کارخانه‌هایی صنعتی داریم که بیش از آن که سرمایه انسانی را مورد توجه قرار دهند، به تجهیزات و تکنولوژی توجه می‌کنند. این اتفاق باعث می‌شود عملاً نیرویی که در دانشگاه پرورش پیدا می‌کند، نیاز چندانی به پژوهش احساس نکند. وقتی نیاز احساس نشود، طبیعتاً بودجه پژوهشی هم از طرف صنایع به دانشگاه تزریق نمی‌شود و دولت نیز هرچه تزریق کند، هدفمند نخواهد بود و در نهایت، مسائلی روی کاغذ و نظری خواهیم داشت.

چندی پیش رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور از نگارش حدود سالانه یک میلیون پایان‌نامه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری خبر داد. چگونه می‌توان این پایان‌نامه‌ها را ساماندهی کرد؟

پژوهش‌های ما زمانی تقاضامحور و صنعت‌محور خواهند شد که رو به مسائل واقعی جامعه باشند. حدود یک میلیون پایان‌نامه در سال نوشته می‌شود؛ اما اگر بخواهیم این پایان‌نامه‌ها را پالایش کنیم، احتمالاً درصد بسیار کمی رو به مسائل واقعی جامعه خواهند بود. این اتفاق برای دانشجویان نیز عذاب‌آور است. وقتی افراد جدید برای فعالیت در پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف نزد ما می‌آیند، در نخستین گام می‌پرسند: «آیا پژوهش‌های ما اثری دارد؟» آنها می‌خواهند بدانند فعالیت‌شان در دنیای واقعی، اثر و بازخورداری دارد یا خیر. این موضوع، پیامی دارد؛ دانشجویان ما به‌واسطه آشنا نبودن با روش‌شناسی پژوهش، از دنیای واقعی، دور بوده‌اند.

نکته مهم‌تر اینکه اگر دانشجویان روش‌شناسی و راه و روش پژوهش را یاد بگیرند نیز فرصت مواجهه با مسائل جدی و کلیدی را ندارند. این اتفاق باعث می‌شود دانشجویان دچار نوعی بی‌انگیزگی در انجام تحقیقات و پژوهش شوند. این مسائل دست به دست هم داده تا پژوهشگران خیلی خوبی پرورش ندهیم و همچنین پژوهش‌های جدی تعریف نکنیم؛ چون این دو لازم و ملزوم یکدیگر هستند.

پژوهشگران در کشورهای توسعه‌یافته چگونه پژوهش می‌کنند و چه آموزش‌هایی برای انجام پژوهش باکیفیت می‌بینند؟

نخستین نکته‌ای که در انجام پژوهش‌ها در خارج از کشور جلب توجه می‌کند، تمرکز و دقت بالای پژوهش‌ها در مقاطع تحصیلات تکمیلی است. در خارج از کشور برخلاف داخل که سیکلی وارونه دارد، هرچقدر سطح مقاطع تحصیلی از کارشناسی به کارشناسی ارشد و دکتری بالاتر می‌رود، سطح تمرکز و دقت نیز افزایش پیدا می‌کند. این تمرکز و دقت با فراهم‌سازی و ایجاد امنیت مالی و اقتصادی برای پژوهشگران رقم می‌خورد.

دانشجویان خارج از کشور به‌ویژه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری با دریافت بورس‌های تحصیلی از اموری که تمرکز پژوهشگر را برهم می‌زند و دقت و تمرکز لازم را از او می‌گیرد، دور می‌شوند. هرچند از انصاف به دور است که به اقدامات خوب انجام شده در داخل کشور اشاره نکنیم. طرح‌هایی مانند «پژوهانه» (گرنت) برای اختصاص اعتبار به دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تعریف شده تا دانشجویان دغدغه مالی نداشته باشند و در حین تحصیل یا نگارش پایان‌نامه مجبور نشوند کارهای غیرمرتبط انجام ندهند.

البته این طرح‌ها به‌صورت کامل اجرا نشدند. در چنین شرایطی دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد و دکتری هنگام تحقیق روی پایان‌نامه و رساله مجبور است برای کسب درآمد به‌سراغ کارهای دیگر برود و در نتیجه تمرکز کافی برای پژوهش ندارد. از دست رفتن تمرکز نیز باعث می‌شود فعالیت‌های پژوهشی به‌خوبی پیش نرود، در حالی که بیشتر دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد در خارج از کشور با تمرکز کامل برای تحصیل در مقطع دکتری آماده شوند که تفاوتی کلیدی با وضعیت دانشجویان در داخل کشور محسوب می‌شود.

باید در نظر داشته باشیم یکی دیگر از تفاوت‌های پژوهش در داخل و خارج از کشور این است که پژوهشگران و پژوهشکده‌های ما عادت به همکاری با یکدیگر ندارند. اولاً در زمینه جذب کارآموز پژوهشی عملکرد خوبی نداشته‌ایم. نیرویی که در دانشگاه، فرصت یادگیری و مواجهه با مسائل کلیدی و نیاز واقعی صنعت را پیدا نکرده، باید دوره کارآموزی پژوهشی را پشت سر بگذارد؛ اما پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌های ایران هم در زمینه پذیرش افراد و هم در ارائه آمار و اطلاعات بسیار بسته عمل می‌کنند. بیش از 90 درصد دانشجویان به‌ویژه در مقطع تحصیلات تکمیلی، مشکل دسترسی به داده دارند و اطلاعات کافی در اختیار آنها قرار داده نمی‌شود، در حالی که این داده‌ها در پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌ها با پول بیت‌المال تولید شده است.

در این شرایط عده‌ای به داده‌سازی و آمارسازی روی می‌آورند و به‌همین دلیل از درون مقالات، گاهی تقلب و فجایع علمی بیرون می‌آید؛ اما در شبکه‌سازی و همکاری بین پژوهشگران و پژوهشگاه‌های خارج از کشور، جو خوبی برقرار و فضای اعتماد حاکم است. حداقل این فرهنگ در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها وجود دارد و افراد تا حد ممکن با یکدیگر همکاری دارند. البته در عین حال حقوق مالکیت فکری تحقیق، مقاله و کتاب را حفظ می‌کنند و هر فردی مشارکت مادی یا معنوی در پژوهشی داشت، حق او حفظ می‌شود.

یکی دیگر از آسیب‌های حوزه پژوهش این است که استادان و پژوهشگران کشورمان به دلیل نبود تأمین مالی و امنیت اقتصادی، مجبورند در کنار فعالیت‌های آکادمیک و پژوهشی، امور مشاوره‌ای و گاهی غیر مرتبط انجام دهند که وقت و تمرکز آنها را می‌گیرد. اگر می‌خواهیم پژوهش خوب و اصیلی انجام شود باید حمایت‌های لازم را انجام دهیم و بودجه لازم را اختصاص دهیم؛ اما وقتی استاد را تأمین نکنیم، او مجبور به صرف بخش عمده‌ای از زمان خود برای آموزش شده یا درگیر مسائل اجرایی می‌شود، در نتیجه فرصت زیادی هم برای پژوهش فردی و هم آموزشِ پژوهش به دانشجویان باقی نمی‌ماند.

آینده پژوهش در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

وقتی ایراداتی را مطرح می‌کنیم، باید به نکات و اقدامات مثبت نیز اشاره کنیم. به‌تازگی بنیاد ملی نخبگان، طرح جالبی به نام «طرح شهید احمدی روشن» را اجرا کرده که نقطه عطفی در زمینه پژوهش محسوب می‌شود. این طرح که دوره چهارم خود را پشت سر می‌گذارد، پژوهشگرانی که حائز شرایط نخبگی می‌شوند را به‌مدت 9 ماه حمایت می‌کند تا در دوره کارورزی پژوهشی-عملیاتی با پژوهشگاه‌ها و استادان در مسائل کلان یا چالش‌های اجرایی کشور درگیر شوند و در این مدت به‌شکل واقعی، مسائل جامعه را از نزدیک لمس کنند و راه و روش حل مسائل را نیز آموزش ببینند.

مطالبه‌گری، حرف اول و آخر تمام شهروندان کشور است. ممکن است همه ما نسبت به مشکلات و چالش‌های کشور اعتراض داشته باشیم؛ اما وقتی به سمت دیگر میز می‌رویم و قرار است روی مسائل فکر کنیم و با آنها مواجه شویم، می‌بینیم مشکلات تا چه اندازه عمیق هستند و ارائه راه حل به‌هیچ عنوان آسان نیست.

دانشجویان در «طرح شهید احمدی روشن»، شناخت خوبی از مسائل پیدا می‌کنند و همین شناخت کمک می‌کند مطالبات دانشجویان و نگاه آنها به مسائل کشور واقعی‌تر شود. اگر دانشجویان شانس داشته و با استادان خوبی برخورد کنند، مهارت‌هایی که برای کار در دنیای واقعی نیاز دارند را یاد می‌گیرند و ان‌شاءالله در کشور مفید خواهند بود.

باید به این دست برنامه‌ها بیشتر توجه کنیم. بازهم تأکید می‌کنم باید استادان و پژوهشگران به دانشجویان اعتماد بیشتری کنند و همچنین اصول اخلاق حرفه‌ای پژوهش را آموزش دهیم؛ به این معنا که ابتدا داده‌ها و اطلاعاتی که می‌تواند منبع انجام مقاله و رساله‌های خوبی شود را در اختیار بچه‌ها قرار بدهیم، در عین حال آموزش دهیم از این اطلاعات، سوءاستفاده نشود و حتماً به اصول حرفه‌ای پژوهش و حفظ مالکیت فکری پایبند باشد.

فرهنگ بدی در تحقیقات در کشورمان وجود دارد که غالباً مقالات و کتاب‌ها توسط دانشجویان نوشته می‌شود؛ اما در نوشتن عنوان نویسندگان یا وقتی قرار است عناوین بچه‌ها ثبت و ضبط شود، معمولاً در آخر قرار داده می‌شود یا اصلاً نامی برده نمی‌شود که بی‌انصافی در حق دانشجویان است و انگیزه آنها را برای تلاش در راستای انجام فعالیت جدی و اصیل کاهش می‌دهد. اگر دانشجویان، کار خوبی انجام می‌دهند باید بازخورد کار خود را ببینند و حتی اگر کار ضعیفی ارائه می‌دهند باید یاد بگیرند پای کار ضعیف خود بایستند.

باید مسئولیت‌پذیری پژوهشی را در دانشگاه‌ها به دانشجویان آموزش دهیم. تنها زمانی که دانشجویان فرصت دارند در حوزه پژوهشی، آموزش ببینند. برای پژوهشگران، آموزش عملی نیاز داریم و هیچ‌جا بهتر از دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها در تمام زمینه‌ها از نظر متدولوژی، محتوایی و حتی کشف مسئله نیست. باید این موضوعات را در فرصت کوتاه تحصیل در دانشگاه و پژوهشگاه آموزش ببینند تا وقتی وارد عمل شدند تبدیل به پژوهشگران اثربخش و کارآمدی شوند.

انتهای پیام/

168 / 320 عضو پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف مدیر رصدخانه مهاجرت ایران چالش‌های پژوهش بهرام صلواتی امنیت اقتصادی پژوهشگران

منبع: ایسکانیوز

کلیدواژه: دانشگاه صنعتی شریف چالش های پژوهش

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iscanews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسکانیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۱۶۶۶۶۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دهه سرآمدی آموزش فرصت مغتنمی برای ادای احترام به پیشگامان ساحت تولید و نشر معرفت و حکمت است

معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در پیام تبریکی به مناسبت دهه سرآمدی آموزش، این دهه را فرصت مغتنمی دانست تا به ساحت آموزش که ساحت تولید و نشر معرفت و حکمت است، ادای احترام کنیم و تلاش‌های پیشگامان این عرصه را قدر بنهیم.

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، متن پیام تبریک قاسم عموعابدینی به شرح زیر است:

خدمت‌رسانی به جامعه، فرهنگ‌سازی و توسعۀ حرفه‌ای تدریس از جمله اهداف راهبردی دانشگاه‌های موفق دنیاست. جایگاه والای ایران در کسب دستاورد‌های علمی، مرهون تلاش‌های عالمانه و متعهدانه اعضای هیئت علمی و یاوران علمی است که روشنی‌بخش مسیر اعتلای دانایی و فرهیختگی‌اند. بخش اعظم این تلاش‌ها در کلاس‌های درس که سنگر اصلی خدمت‌رسانی اساتید است، در تعامل اثربخش با دانشجویان رقم می‌خورد.

دهه سرآمدی آموزش فرصت مغتنمی است تا به ساحت آموزش که ساحت تولید و نشر معرفت و حکمت است، ادای احترام کنیم و تلاش‌های پیشگامان این عرصه را قدر بنهیم. توجه به کیفیت در آموزش عالی از لوازم نقش‌آفرینی دانشگاه‌ها در شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی است و همت ستودنی و کوشش خستگی‌ناپذیر بزرگ‌مردان و زنانی که طلایه‌داران علم‌آموزی و معرفت‌افزایی هستند، در تحقق دانشگاه حکمت‌بنیان و تمدن‌آفرین نقشی مهم و غیر قابل انکار دارد.

در دانشگاه ها، اساتید نه تنها از آثار علمِ آموزش، بهره‌مند هستند، بلکه در تولید آن مشارکت دارند و تولید این دانش منحصر به متخصصان آموزش نیست. تحقق دانشگاه تمدن‌ساز و حکمت‌بنیان و تحقق مرجعیت علمی و سرآمدی جهانی آموزش، نیازمند توجه جدی به مقولۀ آموزش است و بر این اساس رویکرد برنامه‌محوری، استادمحوری، شاگردپروری و اخلاق‌مداری در کانون توجه نظام آموزش عالی کشور بر اساس برنامه هفتم توسعه قرار دارد.

معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، با تأکید بر نقش مهم اساتید در این مسیر، انتخاب سرآمدان آموزشی را مورد توجه قرار داده است. دهه سرآمدی آموزش در سال ۱۴۰۳ با شعار «سرآمدی آموزشی، هدفمندی و مردمی‌سازی آموزش» از هشتم تا هفدهم اردیبهشت ماه در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور با هدف تبیین جایگاه والای آموزش و تقدیر و تجلیل از سرآمدان آموزشی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور برگزار می‌شود.

در پایان، با تبریک دهۀ سرآمدی به همه تلاشگران عرصه آموزش در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور، بر عهد خود، که حمایت همه‌جانبه از توسعه کیفی، نیازمحوری و مبتنی بر دانایی فرایند آموزشی است، تأکید می‌کنم و از همه دست‌اندرکاران برای برگزاری هر چه با شکوه‌تر این مراسم دعوت می‌نمایم.